Sinds 2017 doen archeologen Tymon de Haas (Groninger Instituut voor Archeologie) en Mans Schepers (Kenniscentrum Landschap, beide RUG) onderzoek in de beruchte Pontijnse moerassen. Dit onderzoek beoogt de gevolgen van de vroege Romeinse expansie op dit moerasgebied in kaart te brengen. Middels archeologische veldverkenningen, geofysisch onderzoek, boringen en ecologische analyses worden hierbij sporen van Romeinse nederzettingen, sloten en kanalen in kaart gebracht die tezamen een fase van ontwatering en ontginning van het moeras weerspiegelen. Belangrijke vragen die De Haas en Schepers hopen te beantwoorden zijn: welk effect hadden deze ontginningen op het landschap en ecosysteem? en hoe duurzaam waren deze effecten eigenlijk?
De Onkruidenier (vlnr Ronald boer, Rosanne van Wijk en Jonmar van Vlijmen) tijdens een archeologische veldverkenning
Tijdens de recente campagne werkte het archeologen-team (naast Tymon de Haas en Mans Schepers ook Manuel Peters en Sandra de Regt) intensief samen met de Onkruidenier, een kunstenaarscollectief bestaande uit Ronald Boer, Jonmar van Vlijmen, Rosanne van Wijk. Dit collectief doet artistiek onderzoek naar de dynamiek tussen mens en een veranderend landschap en verblijft momenteel met een Artist In Residence-fellowship aan het Koninklijk Nederlands Instituut te Rome. Met het artistieke onderzoeksproject ‘SWEET — SWEAT’ onderzoekt de Onkruidenier sinds 2015 hoe mensen zich aanpassen aan het landschap dat als gevolg van klimaatverandering te maken heeft met een dalende bodem en waterstijging. Dit deed het collectief eerder op verschillende plekken in Nederland, met name in het voormalige Zuiderzee-gebied. De residency in Rome geeft het collectief de mogelijkheid om een nieuw internationaal hoofdstuk aan hun onderzoek toe te voegen met de titel: Cultural Sedimentation, Resilient Adaptation and Aquatic Speculation.
Mans Schepers (RuG) en Rosanne van Wijk (de Onkruidenier) verzamelen grondmonsters tijdens booronderzoek.
De sterke overlap in thematiek van het artistieke onderzoek van de Onkruidenier en het archeologische onderzoek van De Haas en Schepers was aanleiding voor een zeer bijzondere samenwerking in het veld. De Onkruidenier nam deel aan het archeologische veldwerk en maakte zo kennis met het Pontijnse landschap en de manier waarop archeologen relaties tussen mens en natuur in dat landschap onderzoeken. De samenwerking bleek zeer vruchtbaar en inspirerend: dankzij de kritische vragen van de Onkruidenier kregen de archeologen een frisse blik op hoe hun wetenschappelijke onderzoeksmethodes en huidige onderzoeksvragen relevant zijn voor de hedendaagse uitdagingen waar onze maatschappij voor staat. Voor de Onkruidenier vormde het veldwerk een waardevolle embodied experience. Het wetenschappelijke veldwerk gaf het collectief inzicht in hoe het verleden en heden met elkaar verweven liggen in het landschap van de Pontijnse Moerassen. Het collectief verzamelde beeldende data om hun vondsten in een bredere context te kunnen plaatsen. Momenteel werkt de Onkruidenier aan een visual essay waarin ze zoeken naar de balans tussen gridden en ontgridden in het kader van hun toekomstige climate fiction film.
Kortom, de samenwerking was zeer inspirerend. De komende tijd zullen de archeologen en kunstenaars aan de slag gaan met de verwerking van hun inzichten voortkomend uit het veldwerk en blijven met elkaar in contact over hoe deze samenwerking en de diverse perspectieven en expertises elkaar kunnen blijven versterken.